ویتامین D و سیستم ایمنی

بدن ما برای داشتن عملکردهای سالم و کامل به عمده مغذی ها و ریز مغذی ها نیاز دارد. از میان ریز مغذی ها و ویتامین های مورد نیاز بدن همیشه نام ویتامین D به عنوان یکی از مهمترین ها می درخشد. این ویتامین حلال در چربی در واقع به مثابه هورمونی است که عملکردهای گوناگون و زیادی را در بدن ما انجام داده و تنظیم می کند. جذب بسیاری از ریز مغذی ها از جمله کلسیم، منیزیم و فسفر به ویتامین D وابسته است.

این ویتامین می تواند از طرق مختلفی به بدن ما برسد. از طریق تابش آفتاب به پوست ما، از طریق رژیم غذایی و از طریق مکمل ها که به فرم ویتامین D3 یا Cholecalciferol می باشد. این فرم از ویتامین D در بدن قابل استفاده نیست و برای فعال شدن باید مراحلی را در بدن پشت سر بگذارد. این ویتامین D ابتدا در کبد به Calcifediol تبدیل می شود که در واقع بیشترین نوع و فراوانی را در بدنمان دارد. سپس این فرم در کلیه ها به شکل Calcitriol تبدیل می شود. این فرم از ویتامین D در بدن استفاده می شود.

در سراسر بدن گیرنده هایی برای اتصال به ویتامین D وجود دارد که در سال 1961 کشف شده است و از آن زمان رفته رفته بر تعداد بافت هایی که این گیرنده ها را دارند و کشف می شوند افزوده می شود. قلب، مغز، هیپوتالاموس(اصلی ترین مرکز تنظیمات بدن)، سلول های ایمنی و ... همکی کیرنده های ویتامین D دارند به این معنی که عملکردهایشان و تنظیماتشان از ویتامین D تاثیر می پذیرد.

همچنین در بیش از 400 نوع بافت و سلول بدن گیرنده ی ویتامین D وجود دارد و در تازه ترین تحقیق از نقش این ویتامین در تنظیمات 951 ژن پرده برداشته شده است.

نقش ویتامین D در جذب کلسیم و کمک به سلامتی و مقاومت استخوان ها بسیار شناخته شده است. استخوان های ما بافتی اسفجی دارند که بافتی حفره حفره با دیواره هایی در کنار هم که شاکله و استحکام اصلی آنها از کلسیم می باشد. زمانی که کمبود ویتامین D وجود دارد رفته رفته از کلسیم استخوان ها کم شده دیواره ی حفره ها نازکتر می شود و از چگالی استخوان ها کاسته شده و پوک و شکننده می شوند. این مشکل کمبود اگر در سالهای اولیه زندگی اتفاق بیافتد ممکن است منجر به نرمی استخوان و خم شدن استخوان های فرد شود.

به طور طبیعی وظیفه ی تنظیمات کلسیم در بدن توسط چهار غذه ی کوچک پارا تیروئید که در پشت غذه تیروئید و چسبیده به گردن قرار دارند انجام می گیرد. این غذه ها کلسیم را به درون استخوان ها می برند و از درون آن بیرون می آورند. به طور طبیعی و در طولانی مدت بدن دوست دارد که کلسیم را به درون استخوان ها ببرد ولی بایستی سطوح معینی از کلسیم نیز درون خون موجود باشد. اگر کمبود ویتامین D وجود داشته باشد و این سطوح مناسب کلسیم تامین نشود بدن برای تامین آن به کمک غدد پارا تیروئید کلسیم را از استخوان ها بیرون کشیده و به جریان خون خواهد آورد که در طولانی مدت این مسئله باعث پوکی و شکنندگی استخوان ها خواهد شد.

ویتامین D در قسمت های مختلفی از بدن نقش ایفا می کند که یک از مهمترین آنها تولید انرژی بدن است. در بدن ما وظیفه ی تولید انرژی توسط میتوکندری ها صورت می گیرد که در واقع به مثابه باطری ها و نیروگاههای تولید انرژی بدن هستند. میتوکندری ها به شکل و اندازه ی باکتری ها بوده و دوستدار بدن ما هستند و بیس از 95% از انرژی بدن ما را تولید می کنند. پس از مدتی این میتوکندری ها بایستی درون سلول جایگزین شوند، یعنی بدن میتوکندری های جدیدی بسازد و جایگزین قدیمی ها کند. اینجاست که نقش ویتامین D نمایان می شود و با کمبود ویتامین D میتوکندری های سالم و با تعداد کافی تولید و جایگزین نخواهند شد و در این صورت بدن نخواهد توانست انرژی کافی تولید کند. فرد در این وضعیت با کمبود انرژی و خستگی روبرو خواهد شد.

همچنین میزان متابولیسم پایه بدن یعنی مصرف انرژی ارگان ها در وضعیت استراحت تحت تاثیر قرار گرفته و عملکردهایشان مختل خواهد شد. مغز، کبد، کلیه ها، گوارش، سیستم ایمنی و ... ارگانهایی هستند که انر/زی زیادی را مصرف می کنند و با کمبود انرژی حاصل از این کمبود ویتامین D عملکرد درستی را نخواهند داشت.

همان طور که می دانیم التهاب مزمن سطح پایین عامل اصلی ایجاد کننده ی بیماری های زوال آور و مزمن امروزی است. بدن ما می تواند سطوح التهاب در بدن و سلول ها را با سایتوکین های التهابی(Inflammatory Cytokines) که در واقع پیام رسانهایی هستند که التهاب را روشن و خاموش می کنند کنترل کند. ویتامین D این ارتباطات را تنظیم می کند. یعنی اگر ویتامین D کافی داشته باشید در زمان درست التهاب را در سلول ها و جای جای بدن خاموش خواهید کرد و بر عکس کمبود ویتامین D سبب افزایش سطوح التهاب در بدن خواهد شد.

با وجود ناشناخته بودن مکانیسم ها ارتباط وجود دارد بین کمبود ویتامین D و بیماری هایی مانند: بیماری های قلبی و عروقی، آسم، سندرم روده تحریک پذیر، بیماری های مزمن کلیه، بیمار کبد چرب غر الکلی و بهبود سخت عفونت ها و ... .

کمبود ویتامین D سبب افزایش ROS ها که در واقع گونه های اکسیژن آماده به ترکیب و اکسیداسیون در بدن می باشد و این خود اکسیدتیو استرس را در بدن خواهد افزود.

همچنین سطوح کم ویتامین D سبب کم شدن فعالیت آنتی اکسیدانها در بدن خواهد شد.

ویتامین D همچنین می تواند در ایجاد خلق و خوی مثبت و منفی تاثیر بگذارد. درست است که مکانیسم این تاثیر به درستی شناخته شده نیست ولی تحقیقات نشان می دهد که کمبود ویتامین D باعث کم شدن کنترل احساسات، افزایش اضطراب و استرس و همچنین بد شدن خلق و خوی فرد می شود.

به طور کلی بیشتر تنظیمات بدن توسط هیپوتالاموس صورت می گیرد که بین مغز و ساقه مغز قرار گرفته است. همچنین کنترل استرس بدن توسط قسمت قدامی مغز صورت می گیرد و به این دو بافت اساسی نقشی تعیین کننده در مدیریت و کنترل احساسات و خلق و خو بازی می کنند. این دو بافت یعنی هیپوتالاموس و قسمت قدامی مغز به شدت به انرژی وابسته هستند و اگر در اثر کمبود ویتامین D میزان انرژی بدن کم شود بنابراین عملکردهای هیپوتالاموس و قسمت قدامی مختل شده و فرد کنترل احساسات کمتری خواهد داشت و در نتیجه خلق و خویش بدتر خواهد شد.

اگر سطوح سالم و بهینه ویتامین D را که می توان در آزمایش خون اندازه گیری کرد بخواهیم بگوییم می توانیم به عددهای زیر اشاره کنیم:

اگر اندازه گیری بر حسب نانو گرم بر مول(ng/mol) باشد عدد کمتر از 20 کمبود ویتامین D، بین 20 تا 30 سطوح کم و در آستانه کمبود و عدد بین 40 تا 60 سطوح نرمال این ویتامین خواهند بود.

اگر اندازه گیری بر حسب نانو مول بر لیتر(nmol/L) باشد در این صورت عدد کمتر از 50 کمبود، بین 50 تا 75 سطوح کم و در آستانه کمبود و عدد بین 100 تا 150 آستانه نرمال و بهینه سطوح ویتامین D خواهد بود.

اگر فردی در سطوح کمبود و کم یا در آستانه کمبود ویتامین D قرار دارد استفاده از مکمل های ویتامین D می تواند ایده ی خوبی باشد. ولی در صورت داشتن سطوح نرمال مصرف این مکمل ها می تواند سبب ایجاد سطوح ناسالم و بالای این ویتامین در بدن شود که مضراتی را در پی خواهد داشت و این باور که هر چیزی که خوب است زیادش نیز خوبتر است درست نیست.

ویتامین D در بدن ما عمر و نیمه عمر مشخصی دارد به طوری که اگر تمام ویتامین D موجود در بدن در یک لحظه آزاد و قابل دسترس باشد این سطوح به یکباره استفاده نخواهد شد و بخش اعظمی از آن کارایی خود را از دست خواهد داد و این امر سبب خواهد شد که بدن ما در زمانهایی زیادی ویتامین D مورد نیاز خود را در اختیار و تامین نداشته باشد.

سیستم هوشمند بدن ما با دانستن این حقیقت از مکانیسم جالبی برای استفاده از ویتامین D استفاده می کند. ویتامین D در بدن همیشه به فرم آزاد در دسترس نیست و با پروتئین های خاصی از جمله آلبیومین ترکیب می شود که باعث نگهداری ویتامین D در زمانهای زیادتری می شود. حدودا 0.03 درصد از ویتامین D همیشه در دسترس و قابل استفاده برای بدن است که تمام نیاز بدن در آن لحظه تامین می شود و بقیه به صورت تدریجی آزاد و مورد استفاده قرار می گیرد.

ویتامین D همچنین می تواند نقش سازنده ای در سلامتی مغز و سیستم عصبی ما داشته باشد. این ویتامین در ساخت فاکتورهای مهم سلامتی مغز مانند BDNF، NT-3 و ... نقش اساسی دارد فاکتورهایی که در واقع ضامن سلامتی، طول عمر، رشد سالم و بقای مغز و سلول های مغزی ما هستند. این فاکتورها در واقع تضمین کننده ی نوروپلاستیسیتی است که در واقع باعث رشد و پویایی مغز ما در جنبه های مختلف و سلامتی همه جانبه آن می شود.

بر این اساس بیماری های حوزه مغز و درمان آنها به شدت از سطوح ویتامین D تاثیر می پذیرند. افرادی که آلزایمر، ام اس و پارکینسون دارند با وجود داشتن سطوح سالم ویتامین D بهبود و سلامتی بهتری خواهند داشت.

اگر در زمان انجام ورزش خستگی دارید و انرژی کافی ندارید و بی حال می شوید و پاسخ درست و مورد انتظار را از ماهیچه هایتان هنگام انجام حرکات ورزشی دریافت نمی کنید این مسائل می تواند نشات گرفته از کمبود ویتامین D باشد.

ویتامین D می تواند نقش بسیار مفیدی در سلامتی ماهیچه ها و ساختار بدنی ما داشته باشد. زمانی که ورزش می کنیم ماهیچه های ما می شکنند و برای دفعات بعدی قوی تر ساخته می شوند و در این ماهیچه سازی ویتامین D نقش اساسی دارد و کمبود آن از ساخت ماهیچه های سالم جلوگیری خواهد کرد.

در هنگام انجام حرکات ورزشی ماهیچه های ما با ریتم مناسبی حرکت می کنند و اگر این پاسخ مناسب ماهیچه ای را در هنگام انجام حرکات ورزشی ندارید به احتمال زیاد می تواند ناشی از کمبود ویتامین D باشد.

رفته رفته با افزایش سن کنترل ما بر ماهیچه ها به دلیل تحلیل قوای ذهنی کم می شود و این اتفاق باعث افزایش افتادن در پیری می شود. همچنین با کمبود ویتامین D استخوانها شکننده تر و پوک می شوند و این اتفاق در پیری سرعت بیشتری پیدا می کند و با افزایش احتمال افتادن و افزایش شکنندگی استخوان ها بسیاری از افراد مسن با شکستگی هایی به خصوص در ناحیه لگن مواجه می شوند که به دلیل عدم داشتن قوای جسمی کافی بهبود برایشان بسیار سخت می شود و حتی گاهی اتفاق نمی افتد.

ارتباط بسیار مستقیم و تنگاتنگی بین کمبود ویتامین D و مقاومت به انسولین وجود دارد. درست است که مکانیسم درست و واضحی برای این امر شناسایی نشده است ولی افرادی که کمبود ویتامین D دارند معمولا بدنشان مقاوم به انسولین است و افراد مقاوم به انسولین معمولا سطوح ویتامین D کمی را در بدنشان دارند.

بسیار دیده می شود افرادی که با وجود مصرف مکمل های ویتامین D و حتی قرار گرفتن مناسب در معرض نور خورشید باز سطوح کمی از ویتامین D را دارند و حتی در بدنشان کمبود این ویتامین را دارند.

همانطور که می دانیم مقاومت به انسولین ریشه ی اصلی مسائل و بیماری های متابولیکی امروزی مانند: چاقی، دیابت نوع2، کبد چرب، فشار خون، بیماری های قلی عروقی، بیماری های کلیوی، بیماری های حوزه مغز، ناباروری و سندرم کیست تخمدان خانم ها و بسیاری از مسائل دیگر است. بدن فردی که مقاومت به انسولین دارد پاسخ سالم به انسولین را ندارد و بدن مجبور است سطوح بالاتری از انسولین را برای کنترل گلوکز خون ترشح کند و این امر مسائل سلامتی بسیار زیادی را به دنبال خواهد آورد.

یکی از اقدامات اساسی برای بهبود مقاومت به انسولین این است که سطوح ویتامین D در بدنمان را بهینه کنیم.

اگر ویتامین D کافی نداشته باشید ممکن است که توانایی برای بهبود مناسب زخم ها رو نداشته باشید. سلول های پوستی با نام کراتینوسایتس(Keratinocytes) برای جذب ویتامین D وجود دارند. چیز جالبی که در این مورد وجود دارد این است که پوست یکی از ابتدایی ترین و منشا های اصلی ساخت ویتامین D است.

درست است که بخش اعظمی از فعالسازی ویتامین D در کبد وکلیه ها صورت می گیرد با این وجود پوست این ظرفیت را دارد که میزان مصرف خود را از ویتامین D فعالسازی کند و با وجود اینکه پوست این ویتامین را می سازد به آن وابسته است و نیاز دارد. پوست ما گیرنده های ویتامین D دارد و عملکردهای مختلفی در پوست با آن تنظیم می شوند و این ویتامین به رشد، تولید و بهبود پوست کمک می نماید.

ویتامین D کافی در سطوح مختلف تولید و بهبود پوست با دو مکانیسم نقش دارد. در جدا سازی ها یعنی در زمان تولید و بهبود که سلول ها شروع به رشد و تبدیل به بافت می کنند در تبدیلات مختلف در هر مرحله که اتفاق می افتد در ایجاد تفاوتهای سلولی و تبدیلات بافتی نقش ایفا می کند.

هم چنین ویتامین D بسیار موثر است در فرآیند خاموش و روشن کردن در زمان مناسب عملکردها. در تکثیر سلولی بهبود یا تولید بافت پوستی وقتی در مرحله ای بهبود یا تولید به اندازه ی معین و سالم رسید دستور برای توقف و رفتن به مرحله ی بعد داده می شود. و با این وجود ویتامین D هم چنین عملکرد سرکوب توموری هم دارد. با وجود ترس از نور خورشید برای سرطان ولی با وجود مقادیر مناسب نور خورشید می توان ویتامین D مناسب دریافت کرد و این خود به جلوگیری از سرطان و سلامتی پوست کمک خواهد کرد.

با وجود اینکه ویتامین D به صورت حیاتی مهم است ولی از دسته بندی ضروری محاسبه نشده است و دلیل آن این است که چون بدن خودش می تواند آن را بسازد.

ما می توانیم ویتامین Dدر بدنمان تولید کنیم، با این وجود ولی ایده ی خوبی است که آن را اندازه بگیریم با آزمایش هایی و در صورت نیاز به صورت مکمل آن را مصرف کنیم.

عواملی که می توانند سبب کمبود ویتامین D در بدن شوند:

- همان طور که میدانیم ویتامینD توسط گیرنده های ویتامین Dدر بدن تولید می شود ولی عوامل بیماری زایی وجود دارند مانند ویروس ها، باکتری ها و ... که این ها گیرنده های ویتامینD را غیر فعال می کنند. عوامل بیماری زا توانایی بدن برای استفاده و گسترش این ویتامین را قطع می کنند و با این کار سیستم دفاعی ما کارایی اش کم می شود و میدان بازی برای جولان این عوامل بیماری زا خالی می شود.

- همچنین گیرنده های ویتامینD جهش می یابند. جمعیت ها و نژاد مختلف ویتامین D را به صورت ها و میزان متفاوتی گسترش و استفاده می کنند.

- با وجود دریافت یا تولید مقادیر بهینه و مناسب ویتامین D مجبوریم تا اینها را به فرم فعال تبدیل نماییم و این فعال سازی با افزایش سن کاهش می یابد، با بیماری های کبد و کلیه کاهش می یابد چون بخش اعظم این تبدیل در این دو ارگان حیاتی صورت می گیرد.

- هم چنین ما کبد و صفرای سالمی نیاز داریم برای شکستن و جذب چربی ها، چرا که ویتامین D یک و تامین حلال در چربی است و با چربی ها جذب بدن می شود.

- مشکلاتی مانند التهاب ناحیه شکمی سبب جذب کمتر ویتامین D می شود و این نوع دیگری از چرخه های معیوب است زمانی که ویتامین D کم است بدن التهاب بیشتری خواهد گرفت. و این باعث مشکلات بیشتر روده ای خواهد شد و این خود باعث می شود حتی ویتامین D کمتری جذب کنیم و ... .

- اگر استرس داشته باشیم با وجود سطوح بالای کورتیزول این هورمون با ویتامین D، تولید و جذب و فعال سازی آن تداخل خواهد کرد و سبب کمبود ویتامین D خواهد شد.

- دلیل دیگری که میتواند باعث کمبود ویتامین D شود عمل به برخی توصیه های بی پایه و اساس است. جلوی نور خورشید بروید. ولی حتما از لباسهای محافظ مناسب و ضد آفتاب های مناسب استفاده کنید. این مدلی کار نخواهد کرد. اگر خودتان را با به اصطلاح محافظ هایی بپوشانید این نور زیبای خورشید هیچ تأثیری در تولید و جذب ویتامین D در بدن توسط پوست که یکی از منابع اصلی ویتامین D است نخواهد داشت و این خود از عوامل ایجاد کمبود ویتامین D در بدن است.

اگر در آزمایش خونتان سطوح ویتامین D کمتر از ۲۰ نانوگرم بر میلی لیتر بود این مورد حادی است و بهتر است روزانه 5000 واحد به صورت مکمل مصرف نمایید. اگر نتیجه بهتری داشتید آنگاه مصرفتان را ۲۰۰۰ واحد در روز نگه دارید.

چیز مهمی که باید درک کنیم این است که پیشینیان و اجداد ما سال ها بدون هیچ مکلمی زیسته اند و سالم بوده اند و بدن این قابلیت و توانایی را برای ساخت ویتامین D دارد.

مصرف مکمل ها در واقع جبران مافاتی است برای آن چه که خودمان می سازیم و برایمان کافی نیستند ولی درست این است که ما خودمان خطوط پایه را به صورت طبیعی داشته باشیم و هنوز باید داشته باشیم. به صورت نرمال ما بایستی مقادیری از ویتامین D را از تابش آفتاب دریافت کنیم اما در زمستان که این را دریافت نمی کنیم بسیار اهمیت پیدا می کند که مقادیر کمی بیشتر از ویتامین ها را از طریق مکمل ها دریافت نماییم.

یکی دیگر از منابع بسیار خوب ویتامینD روغن جگر ماهی است. روغن کید ماهی از بسیاری جهات خوب است. در ابتدا هر قاشق از آن ۱۵۰۰ واحد ویتامین D دارد هم چنین دارای امگا 3 ها است و این امگا ۳ ها باعث تأثیر روی VDBP ها یا پروتئینهای نگهدارنده ی ویتامینD می شود به صورت نرمال ویتامین D بسیار محکم به این پروتئینها چسبیده است. بدن در هر زمان فقط مقادیر بسیار کمی را میتواند آزاد کند و برای قابل دسترس بودن و استفاده کردن امگا ۳ ها این پیوندها را شل تر میکند و این باعث میشود ویتامینD بیشتری در دسترس باشد و این برای بدن بهتر می شود در تنظیم در بالا بردن مقادیر فعال ویتامین D برای استفاده و نیازهای خود.

به این دلیل ویتامین D اخیراً توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است چون در زمان پاندمی افرادی که ویتامین D مناسبی داشتند نتیجه بهتری از مقابله با بیماری دریافت می کردند نسبت به افرادی که کمبود این ویتامین را داشتند.
اولین چیزی که باید درک کنیم این است که تمامی سلول های ایمنی گیرنده ی ویتامین D دارند و این به این معنی است که تمامی جنبه های سیستم ایمنی توسط ویتامین D تنظیم می شود. اگر سرما خوردگی و آنفلوانزاهای پی در پی دارید این می تواند ناشی از کمبود ویتامین D باشد. ما مقادیری از ویتامین D مان را از تابش خورشید می گیریم و در زمستان ما تابش کمتری داریم، ویتامین ها کمتری از این طریق می گیریم و سرما خوردگی ها شیوع بیشتری پیدا می کند و به این دلیل زمستان را فصل سرما خوردگی گفته می گویند.

هم چنین لازم است که به یاد بیاوریم سرطان یک حالت ایمنی است و سطوح پایین تر ویتامین D ارتباط دارد با سطوح بالاتر سرطان شش ها.

بنابراین برای داشتن سیستم ایمنی قوی و سالم و جلوگیری از سرماخوردگی ها و بیماری های مکرر بهتر است سطوح ویتامین D خود را به حالت نرمالی در بیاوریم.

ما در سلسله ویدئوهایی از ویتامین D مطالب بیشتری را به اشتراک خواهیم گذاشت.

برای دیدن ویدئوهای بیشتر در مورد کارکردهای بدن از بخش دانلودهای سایت استفاده نمایید. همچنین آگاهی ها و تمرینات دوره فوق العاده گام های اساسی برای سلامتی 1 منبع عالی ای است برای به تعادل دراوردن بدن و رسیدن به سلامتی پایدار و همه جانبه در زندگی.